ความพ่ายแพ้ของผู้นำในสามก๊ก : เล่าปี่ใช้เทคนิคตบตาโจโฉ

บทที่ 23

เล่าปี่ใช้เทคนิคตบตาโจโฉ

อย่าคิดว่าแค่สัมภาษณ์แล้วจะได้ความจริง

เมื่อเล่าปี่เข้าร่วมเป็น1 ในแกนนำของคณะปฎิวัติตังสิน
เขาจึงต้องระวังตัวมากขึ้นเพื่อไม่ให้แสดงพิรุธออกมา
เวลาว่างจากราชการก็ไม่ออกไปสังคมกับใคร
นั่างปลูกผักทำสวนอยู่กับบ้าน

วันหนึ่งโจโฉสั่งให้ลูกน้องไปตามพระเจ้าอาเล่าปึ่มาพบที่จวนมหาอุปราช
เมื่อเล่าปี่มาถึงจวน โจโฉก็รีบจูงมือเล่าปี่ไปนั่งสนทนากัน
"ได้ข่าวว่าท่านทำการใหญ่อยู่หรอ" โจโฉเอ่ยถาม
เล่าปี่ได้ฟังเช่นนั้นก็ตกใจคิดว่าโจโฉรู้เรื่องที่ตนลงนามเป็นแกนนำในคณะปฎิวัติ
แต่ก็ยังควบคุมอารมณ์ข่มความรู้สึกไม่ให้แสดงออกทางสีหน้า
ก่อนจะเอ่ยปากถามว่า
"ท่านครับ ท่านหมายถึงสิ่งใด"

โจโฉก็หัวเราะแล้วบอกว่า
"ก็ที่พระเจ้าอาไม่ออกสังคม วันๆเอาแต่ปลูกผัก ปลูกต้นไม้ในบ้านนั่นแหละการใหญ่
เพราะตัวเราเองอยากจะทำก็ยังหาเวลาทำไม่ได้"

เล่าปี่รำพึงในใจว่ามึงหาว่ากูว่างงานใช่ไหม
แต่ก็ไม่ได้ถามอะไรออกมานอกจากยิ้ม
โจโฉจึงชวนเล่าปี่ดื่มสุรากินแกล้มมะขามเปียก เอ๊ย ลูกบ๊วย

ในขณะที่โจโฉและเล่าปี่เสพสุรากินโต๊ะกันอยู่นั้น
จู่ๆฟ้าก็มืด มีทีท่าว่าฝนฟ้าจะตกหนัก ลมบนพัดเร็วแรงกระหน่ำ ทำให้เมฆดำบนฟ้าเคลื่อนตัว
กลายเป็นรูปคล้ายมังกรท่องนภา บรรดาทหารในจวนของโจโฉต่างชี้ชวนให้กันและกันดูเมฆดำรูปคล้ายมังกรนั้น แล้วร้องพร้อมกันว่านั่นเป็นมังกรกำลังสำแดงเดช
โจโฉจึงหันมามองหน้าเล่าปี่แล้วกล่าวว่า

“พระเจ้าอา มังกรนี่ยิ่งใหญ่นัก ถ้าจะขึ้นไปบนอากาศกระทำฤทธิ์ต่าง ๆ แล้ว อากาศนั้นยังแคบอยู่ไม่เสมอด้วยฤทธิ์
แม้จะลงในท้องมหาสมุทร ก็ยังคงฤทธิ์อันยิ่งใหญ่
หากจะเร้นกายก็ซ่อนในกลีบเมฆ
มังกรสำแดงฤทธิ์ฉะนี้
อุปมาเหมือนคนมีสติปัญญากว้างขวาง
ถ้าจะทำการสิ่งใดคะเนการตามสมควร
ทุกวันนี้มีผู้ใดมีสติปัญญากว้างขวางเหมือนมังกรสำแดงฤทธิ์บ้าง"

โจโฉถามเล่าปี่ชนิด พระเจ้าอาตั้งตัวไม่ติด
เล่าปี่จึงใช่สไตล์ตอบแบบถ่อมตัวว่า
"ท่านครับ ผมเป็นคนมีสติปัญญาน้อย
ความรู้และประสบการณ์ยังไม่พอเพียง
ที่มีความสุขอยู่ได้ในทุกวันนี้
ก็เพราะอาศัยพึ่งพาบารมีของท่าน
ผู้ใดมีสติปัญญากว้างขวางดังคำท่านนั้น
เกินสติปัญญาน้อยๆของผมจะรู้ได้"

นานๆนายกฯโจจะเจอคนถ่อมตัวเช่นนี้
แต่โจโฉก็อ่านออกว่าพระเจ้าอาก็ยอดคนคมในฝัก
จึงมองหน้าแล้วกล่าวว่า

" ความคิดและความรู้ในเรื่องนี้ของท่านก็มีอยู่
ใยจึงไม่แสดงความรู้ ความคิดให้เราได้รู้บ้าง
ท่านเองก็เดินทางมาทั่วย่อมต้องรู้ ต้องเห็นในสิ่งใดบ้าง"

เล่าปี่ได้ฟังโจโฉคาดคั้นด้วยไม้อ่อนจึงตอบว่า
"อ้วนสุดเจ้าเมืองลำหยงมีสติปัญญา
กำลังทหารที่กล้าแข็งก็มีเป็นจำนวนมาก
ทั้งเสบียงอาหารก็พรักพร้อม "

โจโฉได้ยินก็หัวเราะแล้วว่า
“อ้วนสุดนั้นอุปมาเหมือนศพอยู่ในหลุม
ซึ่งจะนับถือว่ามีสติปัญญานั้นไม่ได้
วันหนึ่งเราจะจับมันมาโดยง่าย

เล่าปี่จึงบอกว่า
"อ้วนเสี้ยวเป็นผู้ยิ่งใหญ่ทางหัวเมืองฝ่ายเหนือ
เป็นพี่ชายของอ้วนสุด ทั้งสืบทอดเชื้อสายขุนนางต่อมาถึงสามชั่วอายุคน บัดนี้บังคับหัวเมืองที่ขึ้นต่อหลายหัวเมือง
มีผู้คนและทหารเป็นจำนวนมาก ทั้งบรรดาที่ปรึกษาก็มีสติปัญญากว้างขวางลึกซึ้ง"

โจโฉจึงร้อง"ยี๊"แล้วตอบว่า

“อ้วนเสี้ยวเป็นคนบ้ายศถาศักดิ์ น้ำใจก็ขลาด
คิดการสิ่งใดเสียมากได้น้อย
ซึ่งจะนับถือว่ามีสติปัญญานั้นไม่ได้”

เล่าปี่จึงกล่าวว่า
"ท่านครับ ถ้าเช่นนั้นเล่าเปียวเจ้าเมืองเกงจิ๋ว
มีเมืองใหญ่ขึ้นถึงเก้าเมือง
น้ำใจก็โอบอ้อมอารีต่อเพื่อนฝูงทั้งปวง
แล้วก็มีทหารเป็นอันมาก"

โจโฉฟังก็ยดมือขั้นปัดแย้งว่า
"เล่าเปียวเป็นคนมีชื่อเสียงจอมปลอมเท่านั้น
ไม่มีความสัตย์ เป็นคนปากหวาน
จะนับถือว่ามีสติปัญญานั้นไม่ได้ "

เล่าปี่จึงบอกว่า
"ถ้าเช่นนั้นซุนเซ็กเจ้าเมืองกังตั๋งนั้น
กำดัดหนุ่มอยู่ มีกำลังกล้าแข็ง
ทั้งมีทหารเป็นอันมากท่านจะเห็นเป็นประการใด"

โจโฉจึงวิจารณ์ว่า
“ไอ้นี่ค่อยดูดีหน่อยมีมีฝีมือเป็นประมาณ
แต่เพราะได้ขุนทหารของพ่อ
อาศัยบารมีซุนเกี๋ยนจึงตั้งตัวได้
ซึ่งจะนับถือว่ามีความคิดนั้นเราไม่เห็นด้วย”

เล่าปี่จึงกล่าวว่า
"เล่าเจี้ยงเจ้าเมืองเสฉวน เป็นใหญ่ในตะวันตกทั้งเป็นเชื้อพระวงศ์
ดินแดนเมืองเสฉวนก็อุดมสมบูรณ์ นับเป็นยอดบุรุษ"

โจโฉได้วิจารณ์เล่าเจี้ยงว่า
“เล่าเจี้ยงนั้นถึงเป็นเชื้อพระวงศ์ก็จริง
แต่หาความคิดมิได้
อุปมาเหมือนสุนัขเฝ้าประตู”

เล่าปี่จึงบอกว่า เช่นนั้นแล้วเตียวสิ้ว เตียวฬ่อ และหันซุย
ผู้นำทั้งสามพอจะได้ไหม

โจโฉได้ยินชื่อสามเจ้าเมืองนี้แล้วก็ปรบมือหัวเราะอย่างขบขันแล้วว่า
“อันเตียว สิ้ว เตียวฬ่อ หันซุยนั้นมีแต่ชื่อ
จะหยิบเอาความคิดสิ่งใดก็มิได
้ ท่านเอามาว่าไยให้เสียปาก”

แล้วโจโฉก็กล่าวเพิ่มอีกว่า
" วีรบุรุษดุจดั่งมังกรจะต้องมีมีสติปัญญา
ถ้าจะคิดสิ่งใดก็กว้างขวางโอบอ้อมอารี อุปมาเหมือนบุคคลกลืนแก้วอันเป็นทิพย์ไว้ในท้อง ถ้าไปสถานที่ใดถึงเวลาค่ำมืดก็เล็ดลอดสว่างไปด้วยรัศมีแก้ว ถ้าคิดการสิ่งใดก็รู้จักที่หนัก ที่เบา ที่เสีย ที่ได้
ยักย้ายถ่ายเทมิให้ผู้ใดล่วงรู้ถึง จึงจะนับได้ว่ามีสติปัญญาลึกซึ้ง”

เล่าปี่ได้ยินเช่นนั้นจึงว่า
"ท่านครับทั่วทั้งแผ่นดินนี้
ผมยังไม่เห็นผู้ใดว่าเป็นผู้มีสติปัญญากว้างขวาง
เหมือนดังคำท่านเลย"

โจโฉได้ยินดังนั้นก็สวนกลับมาในทันทีว่า “ทุกวันนี้เราเล็งดูผู้ซึ่งมีสติปัญญานั้นสิ้นแล้ว มีอยู่สองคนคือข้า"
และชี้นิ้วไปที่เล่าปี่แล้ว
"อีกคนคือท่านยังไงล่ะ"

เล่าปี่ได้ยินเช่นนั้นก็ตกใจสุดขีด
สะดุ้งขึ้นสุดตัวจนตะเกียบพลัดหลุดลงจากมือ
วินาทีนั้นจู่ฟ้าก็ร้องดังและผ่าลงมาดังเปรี้ยง
เล่าปี่ใช้โอกาสนี้ในการตบตาโจโฉ
ด้วยการ เอามือทั้งสองขึ้นปิดหูทั้งสองข้างทำทีเป็นตกใจเพราะเสียงฟ้าร้อง

โจโฉเห็นเช่นนั้นจึงถามเล่าปี่ว่า
"เกิดเป็นชายนักรบไฉนจึงกลัวเสียงฟ้าร้องฟ้าคำราม"
เล่าปี่ตอบกลับทันทีว่า
"ปราชญ์ท่านว่าไว้ถ้าฟ้าคะนองให้ระวังตัวจงหนัก”

โจโฉเห็นความขี้ขลาดตาขาวของเล่าปี่แล้วก็ส่ายหน้า
จากนั้นมาเขาก็เลิกระแวงสงสัยพระเจ้าอา

เนื่องนี้อาจจะยาวสักหน่อย
แต่ผมพยายามที่จะให้คุณผู้อ่านเห็นบทสนทนา
ของสองยอดบุรุษว่าเป็นเช่นไร

เจียงไท่กง ปราชญ์ผู้เขียนพิชัยสงครามลิ่วเทา
กล่าวถึงการอ่านคนว่า
"จงสอบถามด้วยคำพูด และรุกด้วยคารม"

โจโฉใช้คำถามเพื่อให้เล่าปี่แสดงความเห็น
ทว่าไม่ใช่เพื่อดูทัศนคติหรือวิธีการตอบ
แต่เป็นการถามเพื่อหยั่งเชิงเล่าปี่ว่าเป็นคนโอ้อวดภูมิปัญญา
หรือนิยมชมชอบใครเป็นพิเศษหรือไม่

ทุกคำถามมีคำตอบครับ
เล่าปี่ตอบได้หมด
และทุกคำตอบไม่สร้างความสงสัย

เมื่อเห็นว่าเกมทายชื่อผู้นำแห่งยุคไม่สำเร็จ
โจโฉจึงใช้ไม้ตายสุดท้าย
เพื่อจะดูปฎิกริยาของเล่าปี่ว่าเป็นเช่นไร
เล่าปี่แม้จะพลาดที่ทำตะเกียบเล่น
แต่ก็อาศัยไหวพริบ พลิกแพลงตนเองให้เข้ากับสถานการณ์
จนทำให้โจโฉเลิกระแวงสงสัย

สรุปง่ายๆคือ เล่าปี่รู้วัตถุประสงค์ของโจโฉ
ทว่าโจโฉไม่รู้วัตถุประสงค์ของเล่าปี่
เพราะเล่าปี่สามารถอำพรางตนเองได้อย่างแนบเนียนไร้ที่ติ

คุณผู้อ่านครับบางครั้งกระบวนการตั้งคำถาม
ก็ไม่สามารถทำให้เราได้ความจริงทั้งหมด
บางครั้งอาจได้ไม่ถึงครึ่ง
เพราะคนยุคนี้ลูกเล่นเยอะ
อาศัยวาทะศิลป์ ปิดบังบางเรื่อง
ซ่อนเร้นบางสิ่งที่ผู้ถามอยากทราบจนไม่เหลือร่องรอย

ความผิดพลาดอันเกิดจากการตั้งคำถามเป็นเรื่องปกติครับ
หากเรายึดถือแค่คำตอบที่พูดออกมา
โอกาสผิดพลาดย่อมจะมาก
เพราะ "ลิ้นไม่มีกระดูก" สามารถพลิกแพลงได้ตลอด

บ่อยครั้งที่ผู้นำตัดสินใจผิดพลาด
เพราะถูกลูกน้องตนเองหลอก
(จะหลอกด้วยเหตุผลอันใดก็อีกเรื่อง)
ทำให้การวางแผนไม่สอดคล้องกับสภาพความจริง

โดยเฉพาะผู้นำที่อยู่บนหอคอยงาช้าง
ไม่เคยลงมาสัมผัสกับสภาพความเป็นจริง
ทำให้เชื่อแต่ลูกน้อง
ถามอะไรลูกน้องก็ตอบเอาใจนาย
ทำให้คำตอบห่างไกลจากความจริง
มั่นใจกับกระดาษเพียงไม่กี่แผ่น
สุดท้ายก็ต้องประสบกับความผิดพลาด
อย่างเลี่ยงไม่ได้
นี่แหละคือความผิดพลาดของผู้นำที่ไม่เคยสัมผัสกับความจริง

ขอบคุณข้อมูลจาก อ.เปี่ยมศักดิ์ คุณากรประทีป ผู้เชี่ยวชาญสามก๊ก